Από τον Βασίλη Κρεμμυδά*
«Νήσος Ανδρος» ένα αλλιώτικο περιοδικό εκδόσεις Gutenberg
Είναι έκπληξη. Δοκιμάζεις χαρά. Από πολλές απόψεις - θα εξηγήσω, αφού περιγράψω, κάνοντας πρώτα μια εισαγωγή, όπου θα επιχειρήσω να εντάξω την «έκπληξη» κάπου, σε ένα σύνολο ή μια κατηγορία εντύπων. Εχουμε γράψει, και άλλοι και η αφεντιά μου, για τον τοπικό Τύπο, καθημερινό και περιοδικό, με άφθονες και συχνά εξαιρετικά ενδιαφέρουσες πληροφορίες· έχει επίσης γίνει λόγος για τους τοπικούς λογίους και την πολύτιμη, εν πολλοίς, προσφορά τους. Πρέπει όμως να πω ότι όλα αυτά είναι ενδιαφέροντα πολιτισμικά ζητήματα, λειτουργίες πολιτισμού «εν ζωή», που όμως δεν τις έχουμε μελετήσει παρά μόνον αποσπασματικά - θα έλεγα ότι τις έχουμε εκμεταλλευτεί, χρησιμοποιήσει, αν προτιμούμε, περισσότερο, παρά μελετήσει ως σύνολο.
Η «Νήσος Ανδρος», με τον υπότιτλο «Παράδοση, Πολιτισμός, Περιβάλλον, Ανάπτυξη, Κοινωνία», δεν εντάσσεται σε καμία από τις γνωστές κατηγορίες τοπικών εντύπων. Είναι ένα καλαίσθητο περιοδικό, που εκδίδεται στην Αθήνα, από έναν από τους σημαντικότερους εκδοτικούς οίκους κι έχει σοβαρές επιστημονικές απαιτήσεις· οι συγγραφείς των άρθρων είναι είτε γνωστοί υψηλού επιπέδου επιστήμονες είτε λόγιοι, επίσης υψηλού επιπέδου· σε μία άλλη κατάταξη οι συντάκτες των άρθρων είναι είτε επιστήμονες που κατάγονται ή και ζουν στην Ανδρο, είτε μελετητές του πολιτισμού του νησιού.
Η θεματολογία του περιοδικού θα μπορούσε να διατυπωθεί με μία λέξη: Ανδρος - ό,τι αφορά αυτό το ωραίο νησί. Το νησί με τις σημαντικές επιδόσεις στον εφοπλισμό (οικογένειες Εμπειρίκου, Πολέμη κ.ά.) και στη λογιοσύνη (Εμπειρίκος, Καραγάτσης, Δ. Πολέμης). Ο τελευταίος αυτός είναι που κρατούσε τον φάρο της λογιοσύνης, του Διαφωτισμού, ψηλά κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Η θεματολογία, λοιπόν, του περιοδικού είναι αυτό που λέει ο υπότιτλός του: από την αρχαιολογία και την ιστορία μέχρι την οικονομία και το περιβάλλον· από την κοινωνία και τους σπουδαίους λόγιους του νησιού μέχρι τους εφοπλιστές και τους επαγγελματίες του· και από τα χωριά του και τους τοπικούς πολιτιστικούς συλλόγους, μέχρι τις εκκλησίες και τα ξωκλήσια με την παράδοσή τους.
Ανάλογα είναι τα πράγματα και σχετικά με τον χρόνο: πάλι το νησί - από τότε που γνωρίζουμε για την ύπαρξή του μέχρι σήμερα. Βέβαια, η υψηλή ποιότητα, η επιστημοσύνη των άρθρων του περιοδικού δεν οφείλονται σε κάτι άλλο από τους συντάκτες τους· πρόκειται για σημαντικούς επιστήμονες με μεγάλη προσφορά στον τομέα των ερευνών τους· μερικοί μόνον: Μιχάλης Τιβέριος, Δημήτρης Κυρτάτας, Λεωνίδας Εμπειρίκος, Ζαχαρίας Δεμαθάς, Νικολάι Τόντορως, Κούλα Κασιμάτη.
Το περιοδικό είναι ετήσιο και το πρώτο του τεύχος (2007) είναι αφιερωμένο στον Δημήτρη Πολέμη, που τον χάσαμε πρόσφατα. Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα άρθρα που μελετούν ό,τι με μία λέξη ονομάζουμε περιβάλλον. Μου έκαναν εντύπωση, καλή εντύπωση εννοώ, άρθρα όπως αυτό για τους ορεινούς ταμιευτήρες νερού ή το άλλο για την αιολική ενέργεια· από το πρώτο τεύχος κιόλας. Τα άρθρα αυτά του πρώτου τεύχους δεν είναι μεμονωμένα· και στο δεύτερο τεύχος (2008) θα βρούμε άρθρο για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας - και στα τρία τεύχη θα διαβάσουμε διάφορα άρθρα που εκφράζουν την ιδιαίτερη ευαισθησία του περιοδικού για τα περιβαλλοντικά ζητήματα του νησιού.
Με την έμπνευση των Γιώργου και Κώστα Δαρδανού, πατέρα και γιου, και εκδότη τον δεύτερο, ευρύτερα γνωστών ως Gutenberg, το «Νήσος Ανδρος» επιχειρεί μια παρέμβαση σε καίρια ζητήματα που μας απασχολούν όλους· μέσω των προβλημάτων του νησιού της Ανδρου η παρέμβασή του αφορά ευρύτερους χώρους, κυρίως νησιωτικούς. Ολα τα σχετικά ζητήματα, πέρα από την επιστημοσύνη, μελετώνται με προσοχή και εξαιρετική ευαισθησία.
Αυτή η ευαισθησία, να μην παραλείψω να τονίσω, ξεκινά από την πρώτη ματιά, από την εξωτερική και εσωτερική εμφάνιση του περιοδικού - με τον «σχεδιασμό» και την «επιμέλεια» του Γιάννη Μαμάη. Εχω και άλλα να πω. Προτού προχωρήσω, όμως, ας πω συγχαρητήρια για όλα όσα έχω πει έως τώρα.
Μία ακόμη μορφή των γραμμάτων και της σκέψης που απασχόλησε -και επηρέασε- τα φιλοσοφικά μας πράγματα στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα, τέκνο της Ανδρου είναι ο Θεόφιλος Καΐρης. Ο Δημήτρης Πολέμης είχε ασχοληθεί με την έκδοση της αλληλογραφίας αυτού του σημαντικού για την εποχή του διανοουμένου· ο ίδιος οργάνωσε την Καΐρειο βιβλιοθήκη της Ανδρου, ένα κόσμημα για το νησί, όπου με πάθος έχει συγκεντρώσει κάθε είδους αρχειακό υλικό για το νησί του - αυτά λέγονται βέβαια, με άλλα πολλά, όλα δηλαδή, στο εξαιρετικό άρθρο του Δ. Κυρτάτα «Ο Δημήτριος Πολέμης και καΐρικές σπουδές» (1/2007, σ. 14-35). Η παρέμβαση του Θεόφιλου Καΐρη στα θρησκευτικά-θεολογικά πράγματα της εποχής του είχε επιτυχία -ήθελε να οργανώσει μια άλλη θρησκεία, μια άλλη Εκκλησία- και είχε προσελκύσει οπαδούς σημαντικά πρόσωπα της δημόσιας ζωής. Η παρέμβασή του και των οπαδών του άγγιζε και εθνικά ζητήματα, ιδιαίτερα στα χρόνια εκείνα της «εθνικοποίησης» της μεγάλης Ιδέας. Η θρησκευτική και ιδεολογική παρέμβαση του Θεόφιλου Καΐρη ήταν εφήμερη· πέθανε μαζί με τον ίδιο.
Ας φύγουμε και από αυτό για να μιλήσουμε για μία ακόμη αρετή του περιοδικού: σε κάθε τεύχος υπάρχει κάτι σαν παράρτημα, όπου βρίσκει κανείς επιστολές, επικαιρότητα (για το νερό και την πηγή «αναγνώστη» στο Γαύριο) και εμπεριστατωμένες βιβλιο-παρουσιάσεις (τεύχος 1/2007)· εντυπωσιακό χρονικό (31 σελίδες) με ποικιλία θεμάτων (από εικαστικά έως ανασκαφικά και από διακεκριμένα πρόσωπα έως την κινηματογραφική λέσχη της Ανδρου) και βιβλιοπαρουσιάσεις, πάλι (τεύχος 2/2008)· και πάλι εντυπωσιακό χρονικό (40 σελίδες τώρα) με εικαστικά, ημερίδες και συμπόσια, εργαστήριο για συγγραφείς, «τέσσερα νέα είδη μακρομυκήτων», τι έγραψε ο Τύπος για το νέο περιοδικό και βιβλιοπαρουσιάσεις (τεύχος 3/2009).
Το περιοδικό αποπνέει όλη την ελεύθερη έκφραση, την ολότητα της προόδου και την αγωνιστικότητα που χαρακτηρίζουν τους εμπνευστές και εκδότες του· να μείνει έτσι!
Επειδή όμως το περιοδικό έχει τόσες αρετές, για τις οποίες δεν υπάρχει ίχνος υπερβολής σε αυτό το σημείωμα, δεν μπορώ να μην επισημάνω ένα λάθος που δεν βγάζει το ένα, αλλά και τα δύο μάτια -δεν γνωρίζω ποιος το έκανε: στον τίτλο άρθρου του τεύχους 3/2009 (σ. 102-114) γίνεται λόγος για «τις αρχές του 19ου αιώνα». Να με συμπαθάει αυτός που έκανε το λάθος, αλλά χρονολογίες όπως 1866, 1893, 1903, 1904, 1907, 1912 κ.λπ. κάθε άλλο παρά αρχές του 19ου αιώνα είναι - αυτό να μη μείνει έτσι!
«Νήσος Ανδρος» ένα αλλιώτικο περιοδικό εκδόσεις Gutenberg
Είναι έκπληξη. Δοκιμάζεις χαρά. Από πολλές απόψεις - θα εξηγήσω, αφού περιγράψω, κάνοντας πρώτα μια εισαγωγή, όπου θα επιχειρήσω να εντάξω την «έκπληξη» κάπου, σε ένα σύνολο ή μια κατηγορία εντύπων. Εχουμε γράψει, και άλλοι και η αφεντιά μου, για τον τοπικό Τύπο, καθημερινό και περιοδικό, με άφθονες και συχνά εξαιρετικά ενδιαφέρουσες πληροφορίες· έχει επίσης γίνει λόγος για τους τοπικούς λογίους και την πολύτιμη, εν πολλοίς, προσφορά τους. Πρέπει όμως να πω ότι όλα αυτά είναι ενδιαφέροντα πολιτισμικά ζητήματα, λειτουργίες πολιτισμού «εν ζωή», που όμως δεν τις έχουμε μελετήσει παρά μόνον αποσπασματικά - θα έλεγα ότι τις έχουμε εκμεταλλευτεί, χρησιμοποιήσει, αν προτιμούμε, περισσότερο, παρά μελετήσει ως σύνολο.
Η «Νήσος Ανδρος», με τον υπότιτλο «Παράδοση, Πολιτισμός, Περιβάλλον, Ανάπτυξη, Κοινωνία», δεν εντάσσεται σε καμία από τις γνωστές κατηγορίες τοπικών εντύπων. Είναι ένα καλαίσθητο περιοδικό, που εκδίδεται στην Αθήνα, από έναν από τους σημαντικότερους εκδοτικούς οίκους κι έχει σοβαρές επιστημονικές απαιτήσεις· οι συγγραφείς των άρθρων είναι είτε γνωστοί υψηλού επιπέδου επιστήμονες είτε λόγιοι, επίσης υψηλού επιπέδου· σε μία άλλη κατάταξη οι συντάκτες των άρθρων είναι είτε επιστήμονες που κατάγονται ή και ζουν στην Ανδρο, είτε μελετητές του πολιτισμού του νησιού.
Η θεματολογία του περιοδικού θα μπορούσε να διατυπωθεί με μία λέξη: Ανδρος - ό,τι αφορά αυτό το ωραίο νησί. Το νησί με τις σημαντικές επιδόσεις στον εφοπλισμό (οικογένειες Εμπειρίκου, Πολέμη κ.ά.) και στη λογιοσύνη (Εμπειρίκος, Καραγάτσης, Δ. Πολέμης). Ο τελευταίος αυτός είναι που κρατούσε τον φάρο της λογιοσύνης, του Διαφωτισμού, ψηλά κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Η θεματολογία, λοιπόν, του περιοδικού είναι αυτό που λέει ο υπότιτλός του: από την αρχαιολογία και την ιστορία μέχρι την οικονομία και το περιβάλλον· από την κοινωνία και τους σπουδαίους λόγιους του νησιού μέχρι τους εφοπλιστές και τους επαγγελματίες του· και από τα χωριά του και τους τοπικούς πολιτιστικούς συλλόγους, μέχρι τις εκκλησίες και τα ξωκλήσια με την παράδοσή τους.
Ανάλογα είναι τα πράγματα και σχετικά με τον χρόνο: πάλι το νησί - από τότε που γνωρίζουμε για την ύπαρξή του μέχρι σήμερα. Βέβαια, η υψηλή ποιότητα, η επιστημοσύνη των άρθρων του περιοδικού δεν οφείλονται σε κάτι άλλο από τους συντάκτες τους· πρόκειται για σημαντικούς επιστήμονες με μεγάλη προσφορά στον τομέα των ερευνών τους· μερικοί μόνον: Μιχάλης Τιβέριος, Δημήτρης Κυρτάτας, Λεωνίδας Εμπειρίκος, Ζαχαρίας Δεμαθάς, Νικολάι Τόντορως, Κούλα Κασιμάτη.
Το περιοδικό είναι ετήσιο και το πρώτο του τεύχος (2007) είναι αφιερωμένο στον Δημήτρη Πολέμη, που τον χάσαμε πρόσφατα. Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα άρθρα που μελετούν ό,τι με μία λέξη ονομάζουμε περιβάλλον. Μου έκαναν εντύπωση, καλή εντύπωση εννοώ, άρθρα όπως αυτό για τους ορεινούς ταμιευτήρες νερού ή το άλλο για την αιολική ενέργεια· από το πρώτο τεύχος κιόλας. Τα άρθρα αυτά του πρώτου τεύχους δεν είναι μεμονωμένα· και στο δεύτερο τεύχος (2008) θα βρούμε άρθρο για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας - και στα τρία τεύχη θα διαβάσουμε διάφορα άρθρα που εκφράζουν την ιδιαίτερη ευαισθησία του περιοδικού για τα περιβαλλοντικά ζητήματα του νησιού.
Με την έμπνευση των Γιώργου και Κώστα Δαρδανού, πατέρα και γιου, και εκδότη τον δεύτερο, ευρύτερα γνωστών ως Gutenberg, το «Νήσος Ανδρος» επιχειρεί μια παρέμβαση σε καίρια ζητήματα που μας απασχολούν όλους· μέσω των προβλημάτων του νησιού της Ανδρου η παρέμβασή του αφορά ευρύτερους χώρους, κυρίως νησιωτικούς. Ολα τα σχετικά ζητήματα, πέρα από την επιστημοσύνη, μελετώνται με προσοχή και εξαιρετική ευαισθησία.
Αυτή η ευαισθησία, να μην παραλείψω να τονίσω, ξεκινά από την πρώτη ματιά, από την εξωτερική και εσωτερική εμφάνιση του περιοδικού - με τον «σχεδιασμό» και την «επιμέλεια» του Γιάννη Μαμάη. Εχω και άλλα να πω. Προτού προχωρήσω, όμως, ας πω συγχαρητήρια για όλα όσα έχω πει έως τώρα.
Μία ακόμη μορφή των γραμμάτων και της σκέψης που απασχόλησε -και επηρέασε- τα φιλοσοφικά μας πράγματα στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα, τέκνο της Ανδρου είναι ο Θεόφιλος Καΐρης. Ο Δημήτρης Πολέμης είχε ασχοληθεί με την έκδοση της αλληλογραφίας αυτού του σημαντικού για την εποχή του διανοουμένου· ο ίδιος οργάνωσε την Καΐρειο βιβλιοθήκη της Ανδρου, ένα κόσμημα για το νησί, όπου με πάθος έχει συγκεντρώσει κάθε είδους αρχειακό υλικό για το νησί του - αυτά λέγονται βέβαια, με άλλα πολλά, όλα δηλαδή, στο εξαιρετικό άρθρο του Δ. Κυρτάτα «Ο Δημήτριος Πολέμης και καΐρικές σπουδές» (1/2007, σ. 14-35). Η παρέμβαση του Θεόφιλου Καΐρη στα θρησκευτικά-θεολογικά πράγματα της εποχής του είχε επιτυχία -ήθελε να οργανώσει μια άλλη θρησκεία, μια άλλη Εκκλησία- και είχε προσελκύσει οπαδούς σημαντικά πρόσωπα της δημόσιας ζωής. Η παρέμβασή του και των οπαδών του άγγιζε και εθνικά ζητήματα, ιδιαίτερα στα χρόνια εκείνα της «εθνικοποίησης» της μεγάλης Ιδέας. Η θρησκευτική και ιδεολογική παρέμβαση του Θεόφιλου Καΐρη ήταν εφήμερη· πέθανε μαζί με τον ίδιο.
Ας φύγουμε και από αυτό για να μιλήσουμε για μία ακόμη αρετή του περιοδικού: σε κάθε τεύχος υπάρχει κάτι σαν παράρτημα, όπου βρίσκει κανείς επιστολές, επικαιρότητα (για το νερό και την πηγή «αναγνώστη» στο Γαύριο) και εμπεριστατωμένες βιβλιο-παρουσιάσεις (τεύχος 1/2007)· εντυπωσιακό χρονικό (31 σελίδες) με ποικιλία θεμάτων (από εικαστικά έως ανασκαφικά και από διακεκριμένα πρόσωπα έως την κινηματογραφική λέσχη της Ανδρου) και βιβλιοπαρουσιάσεις, πάλι (τεύχος 2/2008)· και πάλι εντυπωσιακό χρονικό (40 σελίδες τώρα) με εικαστικά, ημερίδες και συμπόσια, εργαστήριο για συγγραφείς, «τέσσερα νέα είδη μακρομυκήτων», τι έγραψε ο Τύπος για το νέο περιοδικό και βιβλιοπαρουσιάσεις (τεύχος 3/2009).
Το περιοδικό αποπνέει όλη την ελεύθερη έκφραση, την ολότητα της προόδου και την αγωνιστικότητα που χαρακτηρίζουν τους εμπνευστές και εκδότες του· να μείνει έτσι!
Επειδή όμως το περιοδικό έχει τόσες αρετές, για τις οποίες δεν υπάρχει ίχνος υπερβολής σε αυτό το σημείωμα, δεν μπορώ να μην επισημάνω ένα λάθος που δεν βγάζει το ένα, αλλά και τα δύο μάτια -δεν γνωρίζω ποιος το έκανε: στον τίτλο άρθρου του τεύχους 3/2009 (σ. 102-114) γίνεται λόγος για «τις αρχές του 19ου αιώνα». Να με συμπαθάει αυτός που έκανε το λάθος, αλλά χρονολογίες όπως 1866, 1893, 1903, 1904, 1907, 1912 κ.λπ. κάθε άλλο παρά αρχές του 19ου αιώνα είναι - αυτό να μη μείνει έτσι!
* Ομότιμος καθηγητής του Παν/μίου Αθηνών.
* από την Βιβλιοθήκη, Παρασκευή 16 Οκτωβρίου 2009
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου