Του ΒΙΚΤΩΡΑ ΝΕΤΑ *
Ο θάνατος ενός ιδιοκτήτη - εκδότη εφημερίδων, και μάλιστα του μεγέθους του Χρήστου Λαμπράκη, είναι ένα πολυσήμαντο γεγονός για έναν τόπο και όχι μόνο για την Ελλάδα.
Ο Τύπος είναι δύναμη και γι' αυτό άλλωστε χαρακτηρίστηκε «τέταρτη εξουσία». Πράγματι μπορεί να επηρεάζει την πολιτική εξουσία ή και να την ασκεί έμμεσα μέσω της διαπλοκής για να προωθήσει και να εξυπηρετήσει οικονομικά συμφέροντα. Μπορεί να το κάνει μόνο με την προϋπόθεση ότι και οι φορείς της πολιτικής εξουσίας αποδέχονται τη διαπλοκή και τη συναλλαγή. Δεν είναι πάντως η διαπλοκή ο κανόνας, ιδιαίτερα μάλιστα όταν ο ιδιοκτήτης μέσου μαζικής ενημέρωσης δεν έχει άλλες οικονομικές δραστηριότητες ή δεν συνδέεται με μεγάλα οικονομικά συμφέροντα.
Στη διαδρομή της νεοελληνικής ιστορίας ο ελληνικός Τύπος, ο διευθυνόμενος μάλιστα από δημοσιογράφους, έχει τεράστια θετική προσφορά. Δεν έλειψαν, βέβαια, και οι αρνητικές έως και ολέθριες επιδράσεις στην πολιτική ζωή του τόπου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι βίαιες επιθέσεις κατά του Ελευθερίου Βενιζέλου από τις αντιβενιζελικές εφημερίδες της εποχής. Με τον θάνατο του Χρήστου Λαμπράκη, που επί 52 χρόνια ήταν επικεφαλής του ισχυρότερου δημοσιογραφικού οργανισμού της χώρας, εύλογο ήταν να διερευνηθεί η πολύπλευρη δραστηριότητά του ως εκδότη, κοινωνικού παράγοντα και πνευματικού ανθρώπου. Από την περασμένη εβδομάδα ο Χρήστος Λαμπράκης παραδόθηκε στην αγκαλιά της Ιστορίας, η οποία θα τον κρίνει και θα αξιολογήσει το έργο του, προπαντός εκείνο που συνδέεται με τα πολιτικά γεγονότα των τελευταίων 52 χρόνων.
Για όσους τον γνώρισαν -είχα την τύχη να δουλέψω στο Συγκρότημα Λαμπράκη 15 χρόνια, από το 1965 ώς το 1979- ο Χρ. Λαμπράκης ήταν ένας άρχοντας στην όλη συμπεριφορά του, που χαρακτηριζόταν από μοναδική απλότητα στον τρόπο ζωής του. Ηταν, όμως, παράλληλα και ένας παίκτης στην πολιτική και πνευματική ζωή του τόπου. Δεν μπορούσε άλλωστε και να μην είναι, αφού ήταν υποχρεωμένος να ακολουθήσει την παράδοση του πατέρα του, ιδρυτή του Συγκροτήματος, Δημητρίου Λαμπράκη, που ήταν ένας πραγματικός μύθος, ένας παίκτης σε όλα τα πολιτικά και ιστορικά γεγονότα των πρώτων 50 χρόνων του περασμένου αιώνα. Μόλις 9 χρόνων, μαθητής ακόμη, πρόσφερε υπηρεσίες νοσοκόμου το 1897 στις επαναστατημένες κρητικές δυνάμεις. Οταν το 1906 τελείωσε το Γυμνάσιο αισθάνθηκε την ανάγκη να στρατευθεί στον Μακεδονικό Αγώνα. Αποκαλύφθηκε από τους Τούρκους και έμεινε φυλακισμένος επί δύο χρόνια στο Μοναστήρι. Το 1908 αναζήτησε την τύχη του στο Γιοχάνεσμπουργκ, αλλά το 1914 επέστρεψε στην Ελλάδα, όπου και άρχισε η δημοσιογραφική του σταδιοδρομία. Από απλός συντάκτης έγινε αρχισυντάκτης της βενιζελικής εφημερίδας «Πατρίς» του Σπ. Σίμου. Το 1922 εκδίδει «Το Ελεύθερον Βήμα», ανοίγοντας μια νέα σελίδα στην ελληνική δημοσιογραφία. Θα ακολουθήσει η έκδοση και άλλων εφημερίδων (Αθηναϊκά Νέα, Οικονομικός Ταχυδρόμος κτλ) και θα σχηματιστεί το Συγκρότημα Λαμπράκη, το οποίο παρέλαβε το 1957 ο γιος του Χρήστος Λαμπράκης, σε ηλικία 23 χρόνων.
Οταν το 1956 άρχισα να εργάζομαι ως δημοσιογράφος στη Θεσσαλονίκη, υπήρχε ένα δέος για το Συγκρότημα Λαμπράκη μέσα στο επάγγελμα και διάχυτη ήταν η άποψη ότι «το Συγκρότημα κυβερνάει την Ελλάδα». Τον Μάρτιο του 1992 η συνάδελφος Ρένα Αγγουρίδου πήρε μια ενδιαφέρουσα συνέντευξη από τον Λέοντα Καραπαναγιώτη (δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «ΕΝΑ»), ο οποίος διηύθυνε επί πολλά χρόνια «Το Βήμα» και μετά «Τα Νέα», και του έθεσε το ερώτημα: «Υπάρχει γενικότερα στον ελληνικό χώρο η αίσθηση ότι το "Συγκρότημα" κυβερνάει την Ελλάδα». Απάντηση «Μακάρι» (ξεσπάει σε ένα αυθόρμητο τρανταχτό γέλιο). Ερώτ.: «Θα το έχετε, βέβαια, ακούσει κι εσείς». Απάντ.: «Πάρα πολλές φορές. Οχι, δεν είναι έτσι. Ο ρόλος της εφημερίδας, της λεγόμενης τέταρτης εξουσίας, έχει αλλάξει πάρα πολύ μέσα στην πάροδο των ετών. Σε παλαιότερες εποχές είχαμε να κάνουμε με κόμματα τα οποία σφράγιζε ένας άνθρωπος, που δεν είχαν δικό τους κομματικό μηχανισμό, ούτε οργανωμένη δική τους βάση. Αν εξαιρέσετε το Κ.Κ., που είναι μια ειδική περίπτωση, ήταν κόμματα παραγόντων, με την πελατεία τους, που όποια κι αν ήταν η πολιτική γραμμή τους, στην εσωτερική τους λειτουργία δεν ήσαν ούτε οργανωμένα ούτε δημοκρατικά. Αυτό είναι κάτι που άλλαξε μετά το '74, μετά το τέλος της δικτατορίας. Σήμερα στα περισσότερα κόμματα υπάρχει, όχι τόσο όσο και όπως θα έπρεπε να υπάρχει, μια εσωτερική ζωή (...) Οσο οργανώνονται τα κόμματα, περιορίζεται και ο ρόλος μιας εφημερίδας». Και ο αείμνηστος Λέων Καραπαναγιώτης κατέληγε στην απάντησή του: «Νομίζετε ότι αν το λεγόμενο "Συγκρότημα" κυβερνούσε την Ελλάδα θα είχαμε τη σημερινή κυβέρνηση; (σημ. κυβέρνηση Μητσοτάκη). Αμφιβάλλω!».
Εκανε ο Λέων Καραπαναγιώτης μια σωστή εκτίμηση της μεταπολιτευτικής πραγματικότητας, χωρίς να αρνηθεί ότι άλλοτε ο Τύπος ανεβοκατέβαζε κυβερνήσεις. Το καθεστώς αυτό ανετράπη με την οργάνωση των κομμάτων. Είναι γνωστό, ωστόσο, ότι οι εκδότες Βλάχος της «Καθημερινής», Λαμπράκης του «Βήματος», Κύρου της «Εστίας» και Μπότσης της «Ακροπόλεως» υποστήριξαν και ανέβασαν στην εξουσία τον Ελληνικό Συναγερμό του Αλέξ. Παπάγου. Ο δημοκρατικός κόσμος τιμώρησε το «Συγκρότημα» για τη στροφή του αυτή και την εγκατάλειψη του κεντρώου χώρου, με συνέπεια να πέσει δραστικά η κυκλοφορία των εφημερίδων του. Οταν ανέλαβε ο Χρήστος Λαμπράκης οι εφημερίδες του «Συγκροτήματος» άρχισαν τη στροφή προς τη δημοκρατική παράταξη, δηλαδή προς τον παραδοσιακό τους χώρο, όπου και θα παραμείνουν, παίζοντας, βέβαια, με παρεμβάσεις στο πολιτικό παιχνίδι. Καθοριστικές, όμως, ήταν και οι αντιδράσεις του αναγνωστικού κοινού σε πολλές περιπτώσεις, που έφτασε να κάψει το 1965 εφημερίδες, οι οποίες έδειξαν διάθεση να στηρίξουν την αποστασία και τις βασιλικές κυβερνήσεις.
Πολλά έχουν γραφεί και θα γραφούν περισσότερα για τον ρόλο του «Συγκροτήματος» στην πολιτική ζωή του τόπου. Πολλά δεν θα δουν το φως της δημοσιότητας, γιατί πολλά διευθυντικά στελέχη δεν μίλησαν πριν φύγουν από τη ζωή και δεν κατέθεσαν τη μαρτυρία τους στην Ιστορία. Οσοι ζουν, πάντως, οφείλουν να το πράξουν, να πουν και τα υπέρ και τα κατά. Ολοι, όμως, όσοι θήτευσαν στο «Συγκρότημα Λαμπράκη», έχουν αναγνωρίσει ότι ήταν μια μεγάλη, μάλλον η μεγαλύτερη, σχολή της ελληνικής δημοσιογραφίας, η οποία έδωσε λαμπρά ονόματα, που τίμησαν με το ήθος τους το τραχύ επάγγελμα. Το ερώτημα για το επάγγελμα είναι: Θα καλυφθεί το μεγάλο κενό που άφησε φεύγοντας ο Χρήστος Λαμπράκης;
vicnet@enet.gr
*εφημ. "ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ" 29.12.2009
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου